در اولین شیر مادر ماده ای به نام آغوز وجود دارد که علاوه بر پروتئین و ویتامین های زیاد آن عوامل ایمنی و پادتن هایی برای محافظت از نوزاد در برابر بیماری ها وجود دارد.برخلاف عقاید غلط بعضی افراد که می گویند نباید اولین شیر را به نوزاد داد تغذیه نوزاد با آغوز بسیار مفید است و می تواند باعث جلوگیری از بسیاری بیماری ها شود به همین دلیل به آن واکسن اولیه نیز می گویند.
زمان اولین شیردهی مادر ،نوع شیر و باور های غلط
بعد از زایمان به مادران توصیه می شود که حتما شیردهی را آغاز کنند و باور های غلط را در مورد اولین شیرمادر یعنی آغوز کنار بگذارند.در این خصوص مامای همراه می تواند کمک های فراوانی در جهت شیردهی صحیح و نکات علمی در راستای شیردهی در اختیار مادر قرار دهد.
اگر مادر بخواهد در حین زایمان یا پس از آن از مامای همراه بهره ببرد می تواند از همان ابتدای بارداری تحت نظر مرکز مشاوره و خدمات بارداری قرار گیرد و در این مرکز مشاوره در باره ی همپای مادر و یا مامای همراه اطلاع لازم را دریافت کرده و به از این مرکز یا مراکز دیگر مامای همراه را تقاضا کند.
چه زمانی شیر مادر می آید؟
همان طور که همه ی ما می دانیم وقتی خانمی باردار می شود به دلیل هورمون های حاملگی تغییراتی در بدنش به وجود می آید. در اوایل بارداری هورمون های حاملگی از جمله پروژسترون و استروژن و پرولاکتین باعث شروع فرآیند شیر سازی در پستان های مادر می شود ولی باید به این نکته توجه کرد که شیر زیادی ساخته نمیشود بلکه شرایط پستان و بافت ولبول های آن برای ساختن شیر آماده می شود .
طوری که در هفته ۱۲ الی ۱۴ بارداری ترشح شیر به مقدار خیلی کم را داریم. این شیر ترشح شده در هفته ۱۲ الی ۱۴ بی رنگ می باشد و آبکی ست. اما بعضی از خانم ها در این هفته ها ترشح شیر را مشاهده نمیکنند در این صورت نباید نگران باشند زیرا با احتمال زیاد در هفته ۲۵ الی ۳۱ بارداری ترشح شیر از پستان خود را ببینند. در سه ماهه ی سوم بارداری مادران فکر میکنند به دلیل نزدیک شدن به موعد زایمان شیر زیادی از پستانشان ترشح می شود اما باید گفت چنین نمی باشد بلکه آغوز ساخته شده و پس از زایمان با مکیدن نوزاد این ماده نسبتا غلیظ از پستان برای تغذیه نوزاد خارج می شود.
در چند هفته ی باقی مانده به زایمان فرایند شیرسازی قوت می گیرد و تولید آغوز که اولین شیر خارج شده از پستان مادر می باشد شروع می شود.
آغوز
شیری که از پستان های مادر در دو سه روز اول پس از زایمان تولید می شود آغوز یا ماک یا کلستروم نامیده می شود که غلیظ است و رنگ آن زرد و روشن می باشد.
همان طور که گفتیم آغوز اولین شیر مادر می باشد که رنگ آن زرد است در ترکیب اعجاز انگیز آغوز پروتئین به فراوانی وجود دارد. همین پروتئین می تواند کمک شایانی در جهت قوت بخشیدن به نوزاد تازه متولد شده کند. حجم این شیر اولیه یا آغوز کم می باشد بنابراین این ماده شیر کمتری دارد اما موادی مانند پروتئین و ویتامین هایی مانند k و E و A به فراوانی در آغوز یافت می شود. طوری که با آزمایش کردن شیر معمولی و آغوز متوجه شدند که در آغوز ویتامین ها و مواد مفید لازم برای نوزاد ۴ برابر شیر معمولی مادر است.
فواید آغوز برای نوزاد و نکاتی در مورد این شیر پرخاصیت مادر
همچنین در آغوز علاوه بر ویتامین ها و پروتئین عوامل ایمنی مانند ایمونوگلوبولین برای مبارزه با بیماری ها و میکروب وجود دارد.حضور این عوامل ایمنی و پادتن ها مز تواند بدن نوزاد را در برابر عوامل خارجی بیماری زا موجود در محیط قوی تر سازد و از ابتلا به بیماری های خاص جلوگیری شود.
در آغوز عوامل ایمنی همانند لنفوسیت ها و ماکروفاژ ها برای نابودی عوامل میکروب وجود دارد و همچنین به دلیل وجود ویتامین A موجود در این ماده ابتلا روده به بسیاری از بیماری ها ی گوارشی مانند سندروم روده تحریک پذیر و بیماری های عفونی گوارشی کاهش می یابد.خوردن شیر اولیه یا آغوز نوزاد با این که چربی کمی دارد اما به دلیل وجود عوامل ایمنی و پروتئین و ویتامین های زیاد به آن واکسن اولیه نوزاد نیز گفته می شود.
یکی دیگر از فواید آغوز برای نوزادان تولید میکروب های مفید روده به دلیل دفع اولین مدفوع نوزاد یا مکونیوم می باشد.
شیردهی به نوزاد پس از زایمان
باید درهمان لحظات اولیه پس از تولد نوزاد شیردهی آغاز شود چرا که مکیدن نوک پستان نوزاد باعث می شود پرولاکتین ترشح شده و همین امر باعث می شود که فرایند شیر سازی زیاد شود و قوت بخشد. همین مکیدن و شیردهی زود هنگام باعث می شود که رحم شل شده پس از زایمان سریعتر از حالت قبل جمع شود. زیرا شیردهی زودهنگام باعث تولید هورمون اکسی توسین می شود.
علل تاخیر در شروع تولید شیر مادران یا راه های آمدن شیر مادر پس از سزارین
به دلیل اینکه بعضی از مادران تازه اولین نوزاد خود را به دنیا می آورند احتنال اینکه فرآیند شیر سازی به تعویق بیفتد وجود دارد در این باره نباید استرس و نگرانی به مادران وارد شود زیرا سبب مدت طولانی به تاخیر افتادن شیر آن ها خواهد شد. در زایمان های دشوار و سزارین به دلیل استفاده از داروهای بی حسی و بیهوشی و سرم تراپی باعث به تاخیر افتادن شروع تولید شیر می شود.
همچنین زایمان زودرس و دیابت حاملگی و مادرانی که دچار مشکلات هورمونی از جمله تیرویید و PCO یا سندروم تخمدان پلی کیستیک و وجود کیست تخمدان از جمله کیست تکالوتئینی به دلیل ترشح آندروژن و به هم ریختن هورمون ها ممکن است مقدار شیر مادران گم باشد و یا تولید شیر به تاخیر بیفتد در این شرایط به مادران پیشنهاد می شود که حتما از مواد غذایی شیر افزا مانند رازیانه و استفاده از جوانه های حبوبات از جمله گندم و عدس را بیشتر استفاده کنید در ادامه راه های افزایش شیر مادران بعد از سزارین یا مادرانی که تولید شیر آن به تاخیر می افتد را ذکر می کنیم:
- استفاده از رازیانه
- سیرابی و گوشت قرمز، کله پاچه زیاد مصرف شود.
- زیره و سیاهدانه در روز حتما باید مصرف شود.
- استفاده از آب هویج و آبمیوه های طبیعی مانند پرتقال و ….
- استفاده از آب فراوان
- مصرف مغز های مختلف (بادام،فندق،…)
- استفاده از حبوبات زیاد و جوانه های آن مانند جوانه گندم و ماش
مادران می توانند با خوردن مواد غذایی بالا در اواخر بارداری و پس از زایمان علل به تاخیر افتادن یا کمبود شیر را جبران کنند همچنین با شیردهی منظم و مکیدن پیاپی پستان مادر باعث ترشح هورمون هایی مانند پرولاکتین و اکسی توسین سبب تولید و ترشح شیر خواهد شد.
همینطور ممکن است تماشای این ویدیو برای شما مفید باشد :
- گرفتن باد گلو یا آروغ
- نحوه شیر دادن به کودک
- تاثیر تغذیه بر روی شیر مادر
- استفاده از شیر مادر برای موارد دیگر
- شیر دادن به کودک را چه زمانی باید متوقف کرد ؟
سرویس همپای مادر که توسط تیم نوکو راه اندازی شده به صورت آنلاین و شبانه روزی به خدمت رسانی به مادران باردار ، تازه زایمان کرده و دارای فرزند تا 2 سال می پردازد.
