در دوران بارداری به دلیل تضعیف سیستم ایمنی و شرایط بارداری بدن نسبت به عفونت های داخلی مانند عفونت واژینال کمتر از مواقع عادی واکنش نشان می دهد. بیشتر مادران در دوران بارداری دچار عفونت قارچی واژن می شوند مخصوصا مادرانی که در دوران بارداری دچار دیابت بارداری می شوند اکثرا به بیماری قارچی واژن در دوران حاملگی از نوع خفیف تا شدید دچار می شوند.
عفونت های واژن دیگری مانند تریکوموناس واژینالیس و واژینوز باکتریایی نیز در دوران حاملگی باعث خطراتی از قبیل زایمان زودرس و سقط و کمتر بودن وزن نوزاد و در نهایت در برخی موارد سبب مرگ نوزاد می شود.
عفونت های واژینال در طی بارداری
دوران بارداری یک دوران حساس و مهمی می باشد به همین دلیل مادران باید تحت نظر باشند تا سلامت خود و فرزندشان به خطر نیفتد. در همین راستا مرکز مشاوره و خدمات مامایی تاسیس شده اند تا با ارائه ماما به عنوان همپای مادر و مامای همراه خدمات مامایی را به مادران عرضه کنند. همپای مادر به عنوان مربی مادر و یا کوچینگ مادر علائم خطرناک دوران بارداری و مشکلاتی که ممکن است مادران در حین بارداری به آن دچار شوند را رفع می کنند. در ادامه می خواهیم با عفونت های واژینال در طی بارداری صحبت کنیم.
واژن طبیعی
واژن به طور معمول دارای ترشحات طبیعی می باشد. چندین غدد مانند غدد سباسه و عرق و بارتولن و اسکن و لایه های سطحی روی واژن و دهانه رحم و همچنین مایعاتی که رحم تولید می کند به علاوه میکروب ها این ترشحات طبیعی را تشکیل می دهند.
در میانه سیکل قاعدگی مقدار ترشحات دهانه ی رحم زیاد می شود به همین دلیل وقتی وسط سیکل قاعدگی باشیم ترشحات طبیعی واژن به مراتب بیشتر از گذشته می باشند و این نشانه عفونت نیست.
قوام ترشحات نرمال واژن نرم و سفید رنگ می باشد و این ترشحات در داخل واژن معمولا زیر دهانه رحم جمع می شود. در دوران بارداری به دلیل افزایش استروژن و پروژسترون در بارداری میزان ترشحات طبیعی واژن به مراتب بیشتر از حالت معمولی خواهد بود. اما در مواقعی ممکن است همین ترشحات اضافی به همراه درد و یا سوزش و خارش باشد و یا قوام و رنگ آن ها تغییر کند باید شک به عفونت های واژینال کنیم.
همان طور که گفتیم زنان حامله به طور طبیعی به علت افزایش هورمون دچار افزایش ترشحات واژینال می شوند این موضوع ممکن است بیشتر زنان حامله را درگیر کند پس نباید نگران این موضوع شد. میکروب های طبیعی و نرمال واژن که فلور طبیعی واژن هستند از واژن در مقابل عفونت های واژینال حفاظت می کنند.
یکی از این عفونت های واژینال واژینوز باکتریایی می باشد.
واژینوز باکتریایی
Bv یا همان واژینوز باکتریایی هیچ عوامل خارجی موجب این بیماری نمی شود بلکه همان فلور طبیعی واژن که میکروب های مفید واژن هستند افزایش پیدا می کنند و باعث می شود. در این بیماری باکتری بی هوازی مانند گاردنلا واژینالیس در واژن تکثیر پیدا می کند. معمولا ۳۰ درصد زنان باردار در طی حاملگی خود دچار این مشکل می شوند. بهتر است مادران در دوران بارداری حتما ویتامین D مصرف کنند چرا که تحقیقات علمی نشان داده اند مادرانی که کمبود ویتامین D دارند بیش تر دچار این عفونت باکتریایی واژن (واژینوز باکتریایی) در حاملگی می شوند. علاوه بر این موضوع مواردی دیگری نیز هستند که سبب افزایش این عفونت در واژن می شوند که در زیر آن ها را ذکر می کنیم:
- استفاده از دوش واژینال مکرر: در این موارد به دلیل دوش های واژینال متعدد PH طبیعی واژن که باید کمتر از ۵/۴ باشد بیشتر می شود و محیط واژن قلیایی می شود و محیط برای رشد باکتری گاردنلا افزایش می یابد به همین دلیل مادرانی که از قبل دوش های واژینال مکرر داشتند بیش تر دچار این بیماری می شوند.
- داشتن شرکای جنسی متعدد: این موضوع می تواند موارد بیماری زای بسیاری را به مادران منتقل کند به همین دلیل یکی از مواردی ست که می تواند سبب افزایش عفونت واژنی به نام واژینوز باکتریایی شود.
- سن کم: به دلیل ضعیف بودن سیستم ایمنی و تهیج های جنسی افرادی که سن کم دارند می توانند بیش تر در معرض خطر باشند.
- استعمال دخانیات: استعمال دود و دخانیات با قلیایی کردن محیط واژن و ضعیف کردن سیستم ایمنی نقش زیادی در افزایش احتمال عفونت واژن دارد.
- نژاد سیاه پوست
هر یک از موارد بالا می تواند در زنان حامله و غیر حامله با افزایش عفونت باکتریایی در واژن همراه باشند بهتر است در این خصوص رعایت نکات بهداشتی و عدم استفاده از دخانیات مد نظر قرار گیرد.
واژینوز باکتریایی که همان افزایش باکتری های طبیعی واژن هستند می تواند حاملگی را تحت تاثیر زیادی قرار دهد و سبب ایجاد مشکل و خطرات برای جنین و مادر شود که در ادامه هر یک از خطرات را نام می بریم:
واژینوز باکتریایی در دوران حاملگی می تواند سبب زایمان زودرس و زودتر از موعد شود که به دلیل نارس بودن جنین و عدم تکامل مشکلات و خطرات زیادی به دنبال داشته باشد پس مادران باید مراقب باشند در صورتی که در حاملگی دچار واژینوز باکتریایی می شوند حتما باید به پزشک جهت رفع این عفونت اقدام کنند.
سقط جنین چه به صورت زودرس و چه به صورت دیررس در زنان حامله ای که دچار واژینوز باکتریایی می شوند به مراتب بیشتر دیده شده پس یکی از خطرات حاملگی محسوب می شود.
وزن کم هنگام تولد و مرگ نوزاد مادرانی که دچار عفونت واژن به صورت باکتریایی هستند نوزاد آن ها از کمبود وزن هنگام تولد و در نهایت مرگ نوزاد دچار می شود.
معمولا مادران بارداری که دچار عفونت واژن به صورت باکتریایی می شوند ترشحات بوی بد مانند بوی ماهی گندیده دارند.
روش های درمانی عفونت باکتریایی واژن
- قرص مترونیدازول دو بار در روز به مدت ۷ روز می تواند باعث از بین رفتن باکتری گاردنلای واژن شود و تا حدودی بیماری را درمان می کند.
- دومین درمان این بیماری قرص کلیندامایسین خوراکی ۳۰۰ میلی گرم می باشد که دو بار در روز به مدت ۷ روز مصرف می شود.
درمان های بالا هرگز باعث کاهش زایمان زودرس ناشی از عفونت واژینوز باکتریایی نمی شود. پیشگیری و رعایت نکات بهداشتی بهترین راه پیشگیری از زایمان زودتر از موعد است.
تریکوموناز
یکی دیگر از عفونت هایی واژن که مادر در هنگام حاملگی می تواند مبتلا شود تریکوموناز می باشد.این بیماری در اثر یک انگل تاژک دار منتقل شونده از راه جنسی به نام تریکوموناس واژینالیس ایجاد می شود. ۷۰ درصد مردان پس از یک بار رابطه جنسی با زن آلوده به این انگل مبتلا می شوند که نشان می دهد میزان انتقال مرد به زن از این هم بالاتر است. تقریبا ۲۰ درصد از مادران مبتلا در طی ویزیت های بارداری شناسایی شده اند. زنانی که دچار تریکوموناس واژینالیس علامت دار هستند ویژگی هایی مانند ترشحات کف دار و خارش و درد و سوزش دارند. در این موارد قرص مترونیدازول خوراکی ۲ گرم تجویز می شود که در ریشه کن ساختن این بیماری موثر است. این دارو در تمام سنین بارداری استفاده می شود و هیچ مشکلی ندارد. مصرف مترونیدازول در دوران بارداری عوارضی برای جنین و ناهنجاری ندارد. برخی تحقیقات نشان می دهند که ارتباطی بین این عفونت تریکومونایی و زایمان زودرس (زودتر از موعد) وجود دارد. درمان تریکوموناس واژینالیس که یکی از عفونت های واژینال دوران حاملگی ست سبب کاهش خطر زایمان زود رس نمی شود در نتیجه غربالگری و درمان زنان بدون علامت در دوران حاملگی توصیه نمی شود.
کاندیدیاز یا عفونت قارچی واژن
۷۵ درصد زنان حداقل یک بار درطول عمر خود به کاندیدیاز ولوواژینال یا عفونت قارچی دچار می شوند. قارچی به نام کاندیدا آلبیکانس مسئول ۸۵ تا ۹۰ درصد این بیماری می باشد. بیشتر مادران در دوران حاملگی به این بیماری دچار می شوند. فاکتور هایی که باعث افزایش عفونت قارچی در واژن می شوند به شرح زیر هستند :
مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها و بارداری و دیابت از فاکتور های مستعد کننده بروز کاندیدا یا عفونت قارچی هستند.
دو نوع عفونت قارچی وجود دارد:
- علامت دار
- بدون علامت
بیشتر شکایات مادرانی که کاندیدا یا عفونت قارچی دارند به صورت خارش پرینه یا ناحیه شرمگاهی و واژن به همراه ترشح واژینال شبیه به پنیر می باشد.
ترشح از واژن می تواند حالت آبکی تا غلیظ داشته باشد . در بیشتر مادران مبتلا به عفونت قارچی زخم های واژن و درد در هنگام نزدیکی جنسی و سوزش ناحیه شرمگاهی و واژن و خارش وجود دارد. اغلب مادران وقتی ادرار می کنند در اثر تماس ادرار با ناحیه زخم بیرونی می تواند سوزش ادرار نیز داشته باشند. وقتی ناحیه شرمگاهی یا پرینه معاینه می شود اکثر این ناحیه دچار قرمزی و ورم می شود. ترشحات ممکن است حالت چسبنده و سفید رنگ داشته باشد.
PH واژن در اثر این بیماری حالت اسیدی دارد و کمتر از PHنرمال واژن یعنی ۵/۴ می باشد.
وجود این بیماری هیچ خطری برای بارداری و جنین ندارد بلکه به دلیل مستعد بودن بدن مادر می تواند این بیماری در حاملگی های بعدی تکرار می شود و می تواند باعث آزار مادر به علت ترشحات زیاد و پنیری شکل که بوی بدی دارد و خارش شدید این ناحیه و دردی که ایجاد می کند می تواند سبب آزار مادران شود در این موارد کرم های دسته ی آزول ها مانند کلوتریمازول استفاده می شود. معمولا همه مادرانی که به دیابت حاملگی دچار می شوند درجات خفیف تا شدید عفونت قارچی واژینال را دچار می شوند. معمولا بعد از حاملگی این علامت ها از بین می روند.
کلام اخر:
بهتر است همه مادران در دوران حاملگی تمام مسائل و شکایات خود را به همپای مادر منتقل کنند و تمام ویزیت های دوران پره ناتال یا همان دوران حاملگی و غربالگری های خود و جنین را انجام دهند تا کمک زیادی در جهت حفظ سلامت مادر و جنین ایجاد شود.
سرویس همپای مادر که توسط تیم نوکو راه اندازی شده به صورت آنلاین و شبانه روزی به خدمت رسانی به مادران باردار ، تازه زایمان کرده و دارای فرزند تا ۲ سال می پردازد.
