روند تولید مثل در خانم ها روندی بسیار پیچیده و مستلزم واکنش متقابل و کاملا تکامل یافته ی اجزای بسیاری است. مجموعه ای کاملا هماهنگ از رویداد ها که در سیکل قاعدگی طبیعی توام با تخمک‌گذاری مشارکت میکنند، مستلزم سیر زمانی دقیق و تنظیم ورودی هورمون های دستگاه عصبی، غده ی هیپوفیز و تخمدان هستند.
این روند در تعادل ظریفی قرار دارد و ممکن است این تعادل به هم بخورد و منجر به ناباروری شود. به منظور اداره ی موثر این اختلالات، درک فیزیولوژی طبیعی سیکل قاعدگی برای خانم ها ضرورت دارد.
در سیکل قاعدگی طبیعی تولید منظم هورمون ها و به موازات آن تکثیر آندومتر(لایه ی پوشاننده ی رحم) در تدارک برای لانه گزینی رویان رخ میدهد.
اختلالات سیکل قاعدگی و همچنین اختلال در قاعدگی نرمال ممکن است منجر به ایجاد وضعیت های پاتولوژیک از جمله ناباروری، سقط و بدخیمی ها شود.
در ادامه به سیکل قاعدگی طبیعی میپردازیم.
طبق قرار داد اولین روز خونریزی قاعدگی را اولین روز سیکل قاعدگی و روز قبل از قاعدگی بعدی را آخرین روز سیکل قاعدگی می نامند.
سیکل قاعدگی طبیعی بین ۲۱ تا ۳۵ روز طول میکشد و مدت خونریزی معمولا بین ۲ تا ۶ روز است.
در این دوران مقدار متوسط خونریزی ۲۰ تا ۶۰ میلی لیتر است.
میزان ۸۰میلی لیتر خونریزی در هر سیکل قاعدگی به عنوان معیاری برای توصیف خونریزی شدید قاعدگی استفاده میشود و ممکن است این مقدار خونریزی منجر به کم خونی شود.
میزان تقریبی خونریزی با تعداد نوار بهداشتی و یا تامپون که در هر روز خونریزی استفاده میکنید قابل تشخیص است، استفاده ی ۳ تا ۵ نوار بهداشتی در هر روز جنبه تیپیک و طبیعی دارد.
تعویض نوار بهداشتی هر یک ساعت یکبار، نیاز به تعویض نوار بهداشتی در طول شب و وجود لخته های خون با قطر بیشتر از ۳سانتی متر، بر حجم خونریزی بیشتر از ۸۰میلی لیتر دلالت میکند.
در دو انتهای طیف سالهای باروری( سالهای ابتدایی پس از بلوغ و نزدیک به یائسگی) بیشتر سیکل ها فاقد تخمک گذاری و نامنظم هستند. سیکل قاعدگی طبیعی انسان را به دو بخش سیکل تخمدانی و سیکل رحمی تقسیم میکنند.
سیکل تخمدانی
سیکل تخمدانی به دو بخش فولیکولی و لوتئال تقسیم میشود.
- مرحله فولیکولی: تغییرات هورمونی منجر به رشد و تکامل یک فولیکول میشود، این فولیکول باید در اواسط سیکل بالغ و آماده برای تخمک گذاری شود. مدت متوسط این مرحله در انسان حدود ۱۰ تا ۱۴ روز است و متغیر بودن این مدت، مسبب اعظم تفاوت ها در طول کلی سیکل است.
- مرحله لوتئال: به فاصله ی تخمک گذاری تا شروع قاعدگی بعدی مرحله ی لوتئال میگویند. این مرحله به طور متوسط ۱۴ روز طول میکشد و برخلاف مرحله فولیکولی مدت زمان این مرحله تقریبا ثابت است.
سیکل رحمی
سیکل رحمی به سه بخش مرحله ی تکثیری، مرحله ی ترشحی و قاعدگی تقسیم میشود.
مرحله تکثیری
در دوران قاعدگی، دو سوم سطحی لایه ی پوشاننده ی رحم ریزش پیدا میکند.
در اوایل دوره ی تکثیری لایه ی پوشاننده ی رحم نازک است.
در این مرحله دسیدوا ی عملکردی(دو سوم سطحی بافت اندومتر که در قاعدگی ریزش پیدا میکند) رشد میکند تا رحم را برای لانه گزینی رویان آماده کند.
مرحله ی ترشحی
در سیکل های ۲۸ روزه، تخمک گذاری در روز ۱۴ سیکل رخ میدهد.
در عرض ۴۸ تا ۷۲ ساعت بعد از تخمک گذاری در اثر شروع ترشح پروژسترون تغییراتی در بافت اندومتر رحم رخ میدهد.
در روز ۶ الی ۷ بعد از تخمک گذاری اندومتر در حد بهینه، آماده ی لانه گزینی رویان میباشد.
خونریزی قاعدگی
در صورتیکه بارداری صورت نگیرد، دو سوم سطحی آندومتر ریزش پیدا میکند و قاعدگی رخ میدهد.
در این مرحله باقطع ترشح هورمون های جنسی و تولید پروستاگلاندین ها عروق منقبض میشوند و خونرسانی و اکسیژن رسانی به اندومتر کم میشود و به همین دلیل آندومتر تخریب میشود.
در این مرحله دسیدوای قاعده ای(یک سوم تحتانی اندومتر) به عنوان منبع رشد بعدی اندومتر پابرجا میماند و لایه هایی که ریزش کرده اند را ترمیم میکند.
در خونریزی قاعدگی بافت آندومتر تخریب شده، خون و مایع بافتی وجود دارد که در رحم تشکیل لخته ی خون میدهند.
لخته ی خون تحت تاثیر آنزیم فیبرینولیزین حل میشود و به حالت مایع در می‌آید، در صورتیکه حجم خونریزی زیاد باشد ممکن است میزان فیبرینولیزین کافی نباشد و خون قاعدگی به صورت لخته خارج شود.
در نهایت زمانیکه بازسازی از تخریب اندومتر پیشی میگیرد و ترمیم اندومتر نزدیک به اتمام است، خونریزی متوقف میشود و خونریزی قاعدگی پایان میابد.
منابع :
- کتاب بیماری های زنان برک و نواک جلد اول، ترجمه دکتر بهرام قاضی جهانی، انتشارات گلبان
- کتاب بیماری های زنان ترجمه ی دکتر زیبا تقی زاده و مریم شیرمحمدی، انتشارات اندیشه رفیع
- کتاب بیماری های زنان و روش های تشخیصی آن تالیف میترا صفری و دکتر بهروز یزدان پناه، انتشارات جامعه نگر
سرویس همپای مادر که توسط تیم نوکو راه اندازی شده به صورت آنلاین و شبانه روزی به خدمت رسانی به مادران باردار ، تازه زایمان کرده و دارای فرزند تا ۲ سال می پردازد.
