مشکلات کبد و صفرا در طی بارداری و پس از آن
اختلالات کبدی که به دنبال حاملگی ایجاد می شوند و پس از زایمان و با خاتمه حاملگی بهبود می یابند به شرح زیر هستند:
کلستاز یا خارش بارداری
این بیماری به دلیل بالا رفتن آنزیم های کبدی و تجمع املاح و نمک هاصفراوی در خون ایجاد می شود. به دلیل راه یافتن املاح صفراوی در خون و تجمع این مواد که یکی از اجزای آن بیلی روبین می باشد زردی و خارش در ناحیه پوست ایجاد می شود. تنها راه درمان این بیماری زایمان و خاتمه حاملگی می باشد.
کبد چرب حاد
کبد چرب حاد در بارداری به دلیل بالا بودن آنزیم در بارداری معمولا منجر به نارسایی کبد می شود که با رعایت رژیم غذایی و زایمان این مشکل بهبود می یابد. بهترین راه پایش مداوم انزیم کبدی می باشد.
سندروم HELPP یا پره اکلامپسی شدید:
به دلیل مسمومیت بارداری و پره اکلامپسی شدید این بیماری به وجود می آید و با بالا رفتن انزیم کبدی باعث از بین رفتن کبد می شود و تنها راه درمان زایمان می باشد.
مشکلات کبد و صفرا در طی بارداری و پس از آن
بیماری های کبدی در بارداری
کلا بیماری های کبدی و اختلالات کبدی در دوران حاملگی به سه دسته تقسیم می شوند:
بیماری های کبدی که به طور اختصاصی فقط با حاملگی به وجود می آیند و در ارتباط مستقیم هستند این بیماری ها معمولا بعد از زایمان و به طور خود به خود رفع می شوند. اختلالات کبدی مرتبط با این موضوع عبارتند از:
- بهم ریختن و اختلال عملکرد کبد در اثر استفراغ شدید حاملگی
- کلستاز یا خارش در بارداری
- کبد چرب حاد
- آسیب سلول های کبد به دلیل مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی
پس این اختلالات به دلیل حاملگی به وجود می آیند و اکثرا با زایمان و خاتمه حاملگی به طور خود به خود رفع می شوند.
- دومین دسته از اختلالات کبدی :بیماری های کبدی که به طور همزمان با حاملگی اتفاق می افتد: مثلا هپاتیت ویروسی همزمان با حاملگی می تواند باعث نابودی کبد و انتقال به جنین شود.
- بیماری های کبدی که قبل از بارداری وجود دارند و در دوران بارداری نیز ادامه دارند مثل هپاتیت مزمن و یا واریس ها که همان رگ های در داخل مری هستند در دوران بارداری باعث پاره شدن این رگ ها در مری می شوند.
در دوران بارداری به دلیل افزایش هورمون قرمزی کف دست و رگ های عنکبوتی که به آن ها آنژیوم عنکبوتی می گویند و همچنین یک آنزیم کبدی که به آن آلکالن فسفاتاز می گویند بیشتر می شود در حالی که در موارد غیر حامله در بیماری های کبدی این موارد بالاتر از حد طبیعی می باشد.
در بالا با این سه دسته از اختلالات کبدی که در حاملگی وجود دارند آشنا شدیم اما ما می خواهیم درباره آن دسته از اختلالاتی که به طور مستقیم به علت حاملگی به وجود می آیند و بعد از زایمان ازبین می روند صحبت کنیم.
استفراغ شدید حاملگی
تهوع و استفراغ شدید در بارداری باعث درگیری کبد نیز می شود حالا این اتفاق چگونه رخ می دهد؟
به دلیل بالا رفتن بیلی روبین خون مادر و افزایش میزان سرمی آنزیم های کبدی مثل آمینو ترانسفراز ها در دوران حاملگی که ناشی تغییرات دوران حاملگی می باشد استفراغ و ویار های دوران حاملگی شدید می شود. در چنین شرایطی مادر را بستری می کنند و سرم های تزریقی و داروهای ضد تهوع به مادر تجویز می کنند تا آب بدن مادر کم نشود. در تحقیقات نشان داده مادرانی که دچار استفراغ شدید دوران حاملگی هستند معمولا با نمونه برداری از کبدشان درجات اندکی از تغییرات چربی به چشم می خورد.
کلستاز یا خارش در بارداری
به کلستاز بارداری یرقان راجعه ی حاملگی و یا زردی حاملگی نیز می گویند.در بارداری خارش جزئی و کم می تواند طبیعی باشد چون به طور معمولی و عادی مقدار بیلی روبین خون بالا می رود و همین امر منجر به خارش جزئی و کم می شود اما خارش های زیاد و زردی مادر می توان نشانه بیماری خطرناک و جدی باشد. مادران نباید در صورت خارش بارداری نگران باشند چون بیشتر مادران این خارش را در دوران بارداری تجربه می کنند. به علت افزایش هورمون استروژن مادر در دوران بارداری همان طور گفتیم کف دست بسیاری از مادران قرمز می شود که به آن اریتم کف دست نیز گفته می شود و خارشی در کف دست به وجود می آید که طبیعی می باشد و مشکلی ایجاد نمی کند که بعد از خاتمه بارداری یا همان زایمان به طور کلی برطرف می شود. معمولا مشکلات این چنینی در مادرانی که بارداری اول را تجربه می کنند و مادرانی که چند قلویی باردار هستند بیشتر دیده می شود چون در بارداری چند قلویی میزان هورمون فراتر از بارداری تک قلویی می باشد پس بیشتر مادرانی که چند قلو باردار می باشند به این بیماری دچار می شوند.
مادرانی که دچار کلستاز یا خارش شدید بارداری می شوند معمولا در ناحیه کف دست و پا بیشترین خارش و حساسیت را دارند. در واقع کلمه کلستاز به معنی جمع شدن مواد صفرا می باشد. همان طور که گفتیم خارش خفیف دوران بارداری به دلیل بالاتر رفتن هورمون و آنزیم های کبدی به طور طبیعی در حاملگی مشکلی ایجاد نمی کندو نباید نگران باشید. خارش های شدید و خیلی زیاد به دلیل جمع شدن صفرا در کبد می باشد که باعث بیماری کلستاز درون کبدی در حاملگی می شود این بیماری باید حتما درمان شود و مراقبت های لازم برای مادر و جنین اعمال شود.
چگونه این بیماری کلستاز بارداری ایجاد می شود؟
املاح و نمک های صفراوی در کبد تولید می شود و در کیسه صفرا ذخیره می شود. وقتی مادر غذا می خورد و این غذاها وارد روده می شوند صفرایی که در کیسه صفرا ذخیره شده به درون روده ترشح می شود همین امر سبب هضم بهتر غذا می شود حالا وقتی مادری دچار کلستاز بارداری می شود این املاح صفراوی به درون روده ترشح نخواهند شد بلکه به درون خون و بدن ترشح می شوند و بیلی روبین در این املاح وجود دارد در زیر پوست بدن مادر تجمع می کند و باعث زردی و خارش پوست مادر به صورت شدید می شود حالا اگر این املاح بیشتر از حد طبیعی به خون ترشح شوند باعث کلستاز شدید و خارش شدید پوست می شوند. مادران عزیز با روند ایجاد خارش پوست به دلیل املاح صفراوی آشنا شدید پس نباید با خارش جزئی و کم نگران شوید. متاسفانه بیماری شدید درمانی ندارد و بهترین درمان برای این بیماری خاتمه حاملگی یا همان زایمان می باشد. معمولا این بیماری به صورت ارثی نیز بروز می کند مثلا اگر مادری در حاملگی دچار بیماری شدید باشد برای دختر و حتی خواهر او ممکن است این بیماری بروز کند. مادرانی که رنگ پوست بدنشان تیره می باشد مانند قوم هندی و پاکستانی بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند. ممکن است حتی قبل از دوران حاملگی شما به ااین بیماری مبتلا باشید باید بدانید که بعد از این دوره بیماری شما شدت بیشتری پیدا می کند.
کلستاز بارداری چه تاثیری بر حاملگی و جنین دارد؟
تحقیقات نشان داده اند در مواردی که مادر دچار کلستاز و خارش شدید دوران بارداری می باشد دچار زایمان زودرس و یا حتی نوزاد مرده می شوند. پس یکی از عوارض این بیماری مرده زایی می باشد. اما نباید نگران باشید در صورتی که به این بیماری از نوع شدید مبتلا هستید باید بیشتر تحت نظر پزشک و ماما باشید تا خطری شما و فرزندتان را تهدید نکند. معمولا به مادرانی که دچار این بیماری هستند به دلیل همین مرده زایی توصیه می شود به جای زایمان طبیعی که در مواقع درد مادر رخ می دهد زایمان سزارین به صورت القا زایمان بعد از هفته ۳۷ داشته باشند تا از مرده زایی ناشی از بیماری جلوگیری شود.
علائم کلستاز بارداری
معمولا در سه ماهه ی آخر بارداری به دلیل تجمع صفرا در کبد که به آن کلستاز درون کبدی نیز می گویند علائم به مراتب بیشتر می شود و در صورت بروز این بیماری بهتر است مادران به پزشک و ماما مراجعه کنند:
- خارش در کل بدن که بدون توقف می باشد اکثر مادران به علت خارش های شدید دچار قرمز و خراشیدگی هایی در پوست می شود.
- هنگام شب معمولا بدن دچار خارش شدید تری می شود.
- زردی در پوست بدن به دلیل تجمع املاح صفراوی و بیلی روبین در زیر پوست
- زردی در سفیدی یا اسکلرا (سفیدی چشم را اسکلرا می گویند) چشم که به دلیل تجمع بیلی روبین و املاح صفراوی در خون می باشد. به همین دلیل به این بیماری یعنی کلستاز بارداری یرقان راجعه ی بارداری یا زردی بارداری می گویند.
- مدفوع سفید رنگ
- استفراغ و تهوع
- رنگ ادرار تیره به سمت نارنجی یا قرمز متمایل می شود.
چگونه بیماری کلستاز بارداری و یا همان خارش بارداری به طور قطعی تشخیص داده می شود؟
یکی از راه های تشخیص این بیماری آزمایش و بررسی خون مادر می باشد که با توجه به این بیماری آنزیم های کبدی و بیلی روبین در خون و املاح صفراوی آزمایش می شوند و با بالا بودن میزان ان ها با توجه به علائم بیماری پزشک متوجه این بیماری می شود.
درمان بیماری کلستاز بارداری و یا خارش بارداری
- معمولا درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و تنها راه درمان این بیماری خاتمه حاملگی و یا زایمان می باشد.
- پزشکان به این مادران معمولا کرم ها و پماد های ضد خارش مثل کلامین موضعی را برای استفاده روی پوست تجویز می کنند تا خارش در ناحیه پوست کم تر شود.
- به دلیل ترشح نشدن صفرا در روده و جذب کم ویتامین محلول در چربیK به مادرانی که دچار این بیماری هستند به دلیل کمبود این ویتامین تجویز قرص و یا آمپول ویتامین K توصیه می شود.
- پوشیدن لباس های نخی و غیر جذب در کاهش شدت خارش ها مفید است. بهتر است مادران همیشه پوست بدنشان را چرب کنند و از مواد شوینده بدون اسانس و معمولی استفاده کنند.
بالا بودن آنزیم کبد و ایمنی مادر و جنین و علائم بالا بودن آنزیم کبد در بارداری
کبد چرب دوران حاملگی بیشتر در سه ماهه ی آخر نمایان خواهد شد و شایع ترین علت نارسایی و از بین رفتن کبد در دوران حاملگی کبد چرب دوران حاملگی می باشد. اگر این بیماری دیر تشخیص داده شود منجر به عوارض غیرقابل جبران و یا حتی مرگ می شود. معمولا این بیماری در حاملگی های بعدی عود نمی کند. در دید میکروسکوپی سلول های کبدی کوچک و دارای چربی می باشد و در دید ظاهری کبد کوچک نرم و زرد و چرب می شود و عملکرد خود را از دست می دهد. درمان این بیماری فقط با زایمان صورت میگیرد و بهتر است نوزادان به روش زایمان سزارین متولد شوند. در زنان مبتلا به کبد چرب زایمان زودتر از موعد و جنین مرده به مراتب بیشتر است و امکان از بین رفتن کبد یکی از عارضه های این بیماری می شود. بهتر است در همان مراحل اولیه بیماری درمان شود تا از خطرات مانند نارسایی و از بین رفتن کبد جلوگیری شود.
علائم کبد چرب
تهوع و استفراغ و کاهش وزن و ضعف و خستگی و گیجی و مشکل در تمرکز کردن درد در ناحیه بالا و راست شکم که درواقع کبد در این ناحیه واقع شده است.
باMRI و CT اسکن همچنین آزمایش خون که بررسی و اندازه گیری آنزیم های کبدی می باشد این بیماری شناسایی می شود. قطعی ترین راه تشخیص کبد چرب بیوپسی یا نمونه گیری از کبد و آزمایش این نمونه می باشد.
در موارد کبد چرب حاد دوران حاملگی باید رژیم غذایی رعایت شود یعنی از غذاهای چرب به جد خودداری کرد و افزایش فعالیت بدنی مانند ورزش کردن تا حد زیادی می تواند در کاهش این بیماری کمک کند.
سندرم HELPP یا پره اکلامپسی
در مواقعی که پره اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی شدید می شود ممکن است تشنج یا اکلامپسی در حاملگی رخ دهد معمولا در این مواقع سندرم HELPP رخ می دهد. در این سندرم معمولا هموگلوبین خون از گلبول های قرمز جدا می شود و سطح پلاکت خون خیلی پایین می رود همچنین در این سندرم آنزیم های کبدی خیلی زیاد می شود همین موضوع باعث صدمه به کبد و نارسایی کبد می شود.
ایمنی مادر و جنین
در دوران بارداری باید ایمنی مادر و جنین مد نظر قرار بگیرد تا جان مادر و جنین به خطر نیفتد داروهایی که برای درمان این بیماری تجویز می شود باید کمترین صدمه را به جنین و مادر برساند.
سرویس همپای مادر که توسط تیم نوکو راه اندازی شده به صورت آنلاین و شبانه روزی به خدمت رسانی به مادران باردار ، تازه زایمان کرده و دارای فرزند تا ۲ سال می پردازد.
